تقریبا از سال 1379 واژه ای به اسم «گفتمان» در بیانات رهبر معظم انقلاب پدیدار شد و به تبع ایشان، رفته رفته چنین اصطلاحی در میان نخبگان و مردم رواج پیدا کرد.
با این حال هنوز هم این واژه برای بسیاری از افراد، مجهول و یا دارای ابهام است و درک درستی از این مفهوم در اذهان عموم مردم وجود ندارد.
از این جهت لازم است با مرور بیانات رهبری، نگاهی جدی به مفهوم گفتمان و چگونگی کار گفتمانی داشته باشیم.
اکنون پاره ای از بیانات معظم له را در خصوص چیستی گفتمان مرور میکنیم:
معرفت فراگیر
گفتمان یعنی یک مفهوم و یک معرفت همه‌گیر بشود در برهه‌ای از زمان در یک جامعه. آنوقت، این میشود گفتمان جامعه[1].
ذهنیت ها
یکی از برکات این جلسه‌ای که امروز ما با شما داریم و جلساتی که با جوانها داریم و داشتیم ــ لااقل سالی یک بار در این اواخر و قبلها بیشتر -گفتمان‌سازی بود؛ یعنی همین که شما یک مطلبی را میگویید، پخش میشود، مجموعه‌ی جوانی و غیر جوانی آن را می‌شنوند، بتدریج ذهنیّت درست میکند. این ذهنیّتها همان گفتمان است؛ یعنی یک به اصطلاح جهت‌گیریِ فکری مشخّصی در جامعه به وجود می‌آورد که این چیز باارزشی است. خواهش من این است که جریانهای دانشجویی به گفتمان‌سازی اهمّیّت بدهند. مسائل نظام را استخراج کنید، فکر کنید، راه‌حل‌های سنجیده و قوی پیش‌بینی کنید، اینها را مطرح کنید.[2]
فکر رایج
گفتمان یعنی آن فکر رایج بین مردم، مطالبه‌ی عمومی مردم[3].
افکار عمومی
شما میتوانید روی افکار عمومی اثر بگذارید؛ وقتی افکار عمومی شکل گرفت، یک گفتمانی در جامعه نسبت به یک مسئله‌ای به وجود آمد، این به‌طور طبیعی مجریان و قانون‌گذاران و دست‌اندرکاران را به دنبال خود خواهد کشاند[4].
باور عمومی/سخن مورد قبول و توجه عموم
گفتمان یعنی باور عمومی؛ یعنی آن‌چیزی که به صورت یک سخنِ مورد قبول عموم تلقی بشود، مردم به آن توجه داشته باشند؛[5].
پس در نتیجه با توجه به بیانات رهبری میتوان گفت که گفتمان یعنی همان باورهای عمومی و ذهنیت های حاکم بر افراد و فکرهای رایج در جامعه.
ان شاالله در مقالات بعدی درمورد ابعاد مختلف گفتمان با محوریت بیانات رهبری بحث خواهیم کرد.
به قلم حجه الاسلام یدالله همتی (دانش آموخته مرکز فقهی امام علی ع /عضو معاونت گفتمان جبهه فرهنگی خاتم الاوصیاء عج)
[1] بیانات در دیدار با جمعی از طلاب و روحانیون – 1388/09/22
[2] بیانات در ارتباط تصویری با نمایندگان تشکل‌های دانشجویی – 1399/02/28
[3] بیانات در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری – 1396/06/30
[4] بیانات در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری – 1395/03/06
