مقاله: آسیب های دوستی با تکیه بر وابستگی عاطفی

آسیب های دوستی با تکیه بر وابستگی عاطفی

 

دوستی  از مهم ترین اتفاق های زندگی بشر است و هرکس باید به این امر مهم توجه ویژه داشته باشد دین مبین اسلام برای دوستی تذکرات ،راهکارها و روش های فراوانی داده است  و خصوصیات دوستان شایسته و ناشایست را بیان و عاقبت دوستی با افراد شیطانی را درمواقع مختلف بیان کرده که این نشانگر اهمیت دین اسلام به دوستی است

دوست میتواند انسان را به سعادت برساند و درگاه خداوند متعال روسفید قرار دهد و همچنین رفیق می تواند انسان را به هلاکت نیز برساند در رفاقت از حد اعتدال خارج شدن و اهمیت به دوست و رفیق و خصوصیات آن ندادن انسان را به آسیب هایی می رساند که از جمله آنها میتوان به وابستگی عاطفی که بسیار سخت می باشد و دارای مشکلات فراوان روحی و حوادث سخت در زندگی و تاثیر گذار در آینده شخص اشاره کرد و همچنین میتوان به دیگر موارد آسیب های دوستی ناسالم مثل افت تحصیلی تنوع طلبی خرج بیش از حد معمول احساسات سوق به هم جنس گرایی و افسردگی تباه شدن دین و آخرت انسان  اشاره کرد

یک فرد باید در صورت ابتلاء به این آسیب ها راهکاری درمان صحیح مثل رجوع به مشاور با احساس عزت نفس توکل به خداوند متعال  را انجام داده و درنتیجه مشکل را حل کرده و در سدد جبران این آسیب ها بر آید

مقدمه

اهمیت دوستی

آسیب های دوستی

روشها و راهکارهایی برای درمان وابستگی

نتیجه گیری

منابع

مقدمه:

انسان موجودی است که با خلق و خوی اجتماعی خلق شده و ناگزیر باید با جامعه و اطرافیان خود در ارتباط باشد، بدیهی است عدم تعامل با هم نوعان می تواند در زندگی انسان تاثیرات مخرب فراوانی را بر جای گذارد امّا آنچه مهم است این است که انسان باید از راه درست، تعامل و ارتباط با هم نوعان داشته باشد و الا صرف ارتباط با دیگران مطلوب نیست؛ زیرا تاثیرات مخرب دوستی های نادرست گاه از عدم تعامل با افراد جامعه به مراتب بدتر است. دین مبین اسلام روش صحیح دوستی و دوست یابی را نشان داده است.

به عنوان نمونه قران کریم می فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَهٌ فَأَصْلِحُواْ بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ وَ اتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ» مؤمنان، برادرند. پس میان برادرانتان، اصلاح کنید و از خدا بترسید؛ شاید که شامل رحمت الهی شوید (حجرات 10)

هدف از نگارش مقاله تبیین دوستی و رفاقت اسلامی، خصوصیات دوست خوب وشایسته چگونی تعامل با هم نوعان و رفیقان حدو مرز دوستی و همچنین شناسایی آسیب های دوستی ،تبیین آنها و راهکارهای پیش گیری از این موارد است.

امام علی علیه السلام می‌فرماید: «اَعْجَزُ النَّاس مَن عَجَزَ عَنْ اِکْتِساب الْاِخوان وَ اَعْجَز مِنهُ مَن ضَیَّعَ مَن ظَفَرَ بِه مِنْهُمْ» عاجز‌ترین مردم کسی است که از دوست‌یابی ناتوان باشد و ناتوان‌تر از او کسی است که (در اثر بی‌تدبیری) دوستان خود را از دست دهد». (مجلسی: 1015ق، ص278).

در روایات دیگری از معصومین، مهرورزی به مردم با تعابیر «اول العقل» (تمیمی آمدی، 1410ق،ص 95) و «نصف العقل». (شیخ صدوق، 1362: ج 4ص 416)، «رَأسُ العَقلِ بَعدَ الإیمان باللهِ» ( شیخ صدوق، 1362، ج15، ص55 ) معرفی شده است .

با کمی دقت در نوشته های صورت گرفته میتوان متوجه شد که در مورد دوستی و رفاقت و مخصوصا آسیب های آن تحقیق زیادی صورت نگرفته و این امر مهم می طلبد تا محققان به صورت میدانی و گفتگو هایی رو در رو برای شناسایی آسیب ها درمان و راهای پیشگیری از آن اهتمام ویژه بورزند و در نگارش پیش رو پس از تبین موارد دوستی آسیب ها و مشکلات دوستی های افراطی را به صورت میدانی بررسی میکند

یکی  از اهداف مهم اسلام، همدلی و وحدت در جامعه مسلمین می باشد قرآن کریم در این باره می فرماید «واعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُو» و همگی به ریسمان الهی چنگ زنید و از تفرقه بپرهیزید(آل عمران 103)

یکی از ابزارهای رسیدن به این هدف والا تقویت روحیه دوستی و مهر ورزی بالا بین مسلمانان است بنابراین، لازم است با تبیین این دستورات در رسانه‌های جمعی، دید خود و افراد جامعه اسلامی را نسبت به برادران دینی خود تغییر دهیم و با فرهنگ‌سازی در این موضوع، زمینه وحدت هر چه بیشتر جامعه اسلامی را فراهم کنیم.

البته در دین مبین اسلام برای مواردی نیز به کناره گیری و جدا زندگی کردن اشاره ای شده که به نظر گوشه گیری اصحاب کهف از این مورد می باشد.

متن:

قبل از ورود به بحث اصلی سزاوار است تا اندکی اهمیت دوستی توضیح داده شود و نظر قرآن و اهل بیت علیه السلام نیز بیان شود

1-اهمیت دوستی

1-2در لسان قرآن کریم و اهل بیت علیهم السلام

روز قیامت صحنه های عجیب  که در بعضی از ایات قرآن بدان اشاره شده است من جمله آیه«و یوم یعض الظالم علی یدیه یقول یا لیتنی اتخذت مع الرسول سبیلا»  .(سوره فرقان آیه 27) که در این آیه از حسرت فوق العاده ظالمان به خود سخن میگوید وهمچنین شخص خطاکار از اینکه نبی مکرم اسلام را به عنوان دوست خود انتخاب نکرده حسرت می خورد این کار شاید به خاطر این باشد که این گونه اشخاص هنگامی که گذشته خویش را می‏نگرند خود را مقصر می‏دانند و تصمیم بر انتقام از خویشتن می‏گیرند و این نوعی انتقام است تا بتوانند در سایه آن کمی آرامش یابند

به راستی آن روز را باید یوم الحسره نام گذاشت انسانی برای چند روز زندگی و لذت اندک آخرت و زندگی جاوید خود را به بدترین شرایط می رساند  روزی که حتی برای کسانی که به سعادت نیز رسیدند حسرت خواهد بود چراکه میتوانستنند بیشتر از این ها توشه برای خود فراهم کنند و چه بد که این ننگ و فزاحت اخروی از ناحیه یک دوست یک رفیق یک فردی می پنداشت یاور و همدم اوست به بار آید قرآن کریم می فرماید« یا ویلتی لیتنی لم اتخذ فلانا خلیلا» (فرقان28 ) ای وای بر من کاش فلان شخص گمراه را دوست خود انتخاب نکرده بودم روشن است که منظور از فلان همان شخصی است که او را به گمراهی کشانده : شیطان یا دوست بد یا خویشاوند گمراه ، و فردی همچون “ابی” برای “عقبه” که در شان نزول آیه فوق  آمده بود . در واقع این آیه و آیه قبل دو حالت نفی و اثبات را در مقابل هم قرار می‏دهد در یکجا می‏گوید : ای کاش راهی به پیامبر (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم) پیدا کرده بودم و در اینجا می‏گوید : ای کاش فلان شخص را دوست خود انتخاب نکرده بودم که تمام بدبختی در ترک رابطه با پیامبر (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم) و قبول رابطه با این دوست گمراه بود . باز ادامه می‏دهد و می‏گوید : بیداری و آگاهی به سراغ من آمده بود ( و سعادت در خانه مرا کوبید ) ولی این دوست بی ایمان مرا گمراه ساخت ( لقد اضلنی عن الذکر بعد اذ جائنی ) . اگر از ایمان و سعادت جاویدان ، فاصله زیادی می‏داشتم ، این اندازه جای تاسف نبود ، ولی تا نزدیک مرز پیش رفتم ، یک گام بیشتر نمانده بود که برای همیشه خوشبخت شوم ، اما این کور دل متعصب لجوج مرا از لب چشمه آب حیات تشنه بازگرداند و در گرداب بدبختی فرو برد

انسان باید برای آخرت خود برنامه داشته باشد برای اینکه در انتخاب دوست خود به حسرت نرسد باید ویژگی های دوستان خوب را بشناسد و برای شناخت این فضایل باید به قرآن کریم و روایات معصومین علیه السلام رجوع کند

 خداوند متعال درقرآن کریم  می فرماید: «وَ مَنْ یُطِعِ اللّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصّالِحینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفیقاً؛ (نساء69)و کسى که خدا و پیامبر را اطاعت کند، در روز رستاخیز همنشین کسانى خواهد بود که خدا، نعمت خود را بر آنان تمام کرده; از پیامبران و صدیقان و شهداء و صالحان; و آنها رفیق هاى خوبى هستند»

در سوره مبارکه حمد گروه «اَنعَمتَ عَلَیهِم» مصداق ره پویان صراط مستقیم ذکر شده و این بار دوم است که در کنار آیه صراط مستقیم، گروه «اَنعَمَ اللهُ عَلَیهِم» مطرح شده است. گویا غیر از انبیاء، شهدا، صدیقان و صالحان، دیگران به بیراهه می روند و راه مستقیم منحصراً راه این چهار گروه است.

از این قسمت آیه «حَسُنَ اوُلئِکَ رَفِیقاً»‌ برمی آید که رفیق خوب، انبیاء، شهدا، صدیقان و صالحان اند. رفقای دنیایی را هم باید با همین خلصت ها گزینش کرد.

داشتن دوست و رفیق خوب به اندازه ای در دین مبین اسلام مهم است که ییامبر صلى الله علیه و آله

«مَن اَرادَ اللّه  بِهِ خَیرا رَزَقَهُ اللّه  خَلیلاً صالحِا»

هر کس که خداوند براى او خیر بخواهد، دوستى شایسته نصیب وى خواهد نمود.

(ابوالقاسم پاینده.1383. ص776) 

لقمان حکیم  رحمه الله در مورد انتخاب دوست به فرزند خود چنین نصحیت می کند

«یا بُنَىَّ اتَّخِذ أَلفَ صَدیقٍ وَ أَلفٌ قَلیلٌ وَ لا تَتَّخِذ عَدُوّا واحِدا و َالواحِدُ کَثیرٌ»

فرزندم هزار دوست بگیر که هزار دوست هم کم است و یک دشمن مگیر که یک دشمن هم زیاد است.

( مجلسی، ج13، ص114)

امام علی علیه السلام در روایتی بسیار زیبا کسانی دوست خوب ندارند را عاجز معرفی میکند ناتوان در نگاه امام علیه السلام فردی که از داشتن دوست خوب ناتوان است

2-1دوست خوب رفیق و همدم باید دارای چند ویژگی مهم باشد

1-2-1-راستگویی و صداقت

حدیث امام على علیه السلام

 «خَیرُ اِخوانِکَ مَن دَعاکَ اِلى صِدقِ المَقالِ بِصِدقِ مَقالِهِ وَ نَدَبَکَ اِلى اَفضَلِ العمالِ بِحُسنِ اَعمالِهِ»

بهترین برادرانت (دوستانت)، کسى است که با راستگویى اش تو را به راستگویى دعوت کند و با اعمال نیک خود، تو را به بهترین اعمال برانگیزد.

(تمیمی آمدی.1050ق،ص417)

 2-2-1خیر خواه بودن

امام حسین علیه السلام

«من اَحَبَّکَ نَهاکَ وَ مَن اَبغَضَکَ اَغراک»
کسی که تو را دوست دارد، از تو انتقاد می کند و کسی که با تو دشمنی دارد، از تو تعریف و تمجید می کند(مجلسی 1015ق،ج75،ص417)

 3-2-1بدکار نباشد

امام صادق علیه السلام :

«لا یَنبَغى لِلمَرءِ المُسلِمِ أَن یُواخىَ الفاجِرَ و َلاَ الاحمَقَ و َلاَ الکَذَّابَ»
سزاوار نیست که مسلمان با بدکار و احمق و دروغگو رفاقت کند.

(کلینی،322ق،ج2،ص604)

4-2-1یاری رساندن در سختی:

رسول اکرم صلى الله علیه و آله

 «ثلاثَهٌ تُخلِصُ المَوَدَّه َ: إِهداءُ العَیبِ ، وَ حِفظُ الغَیبِ ، و َالمَعونَهُ فِى الشِّدَّهِ»
سه چیز دوستى را یکرنگ مى سازد : هدیه کردن عیب هاى یکدیگر ، پاسداری در غیاب(و بدگویى نکردن) و یارى رساندن در سختى.

(ورام،1369 ج2، ص1211)

 5-2-1یاری رساندن بر انجام نیک:

امام على علیه السلام

«الصَّدیقُ مَن کانَ ناهیا عَنِ الظُّلمِ و َالعُدوانِ مُعینا عَلَى البِرِّ وَ الحسانِ»
دوست، کسى است که از ظلم و تجاوزگرى باز دارد و بر انجام خوبى و نیکى یارى کند.

 (تمیمی آمدی،1050ق،ج5، ص415 )

6-2-1خوش اخلاق بودن

 امام على علیه السلام

«حُسنُ الاخلاقِ یُدِّرُ الرزاقَ و َیونِسَ الرِّفاقَ» 
خوش اخلاقى  روزى  ها را زیاد مى کند و میان  دوستان  انس  و الفت  پدید مى آورد.

(تمیمی آمدی،1050ق،ج5، ص255 )

1-2-7بد گویی نکردن

 امام صادق علیه السلام:

 «من غَضِبَ عَلَیکَ ثَلاثَ مَرّاتٍ و َلَم یَقُل فیکَ سوء فَاتَّخِذهُ لِنَفسکَ خَلیلاً»
هر کس سه بار بر تو خشم گرفت ولى به تو بد نگفت، او را براى خود به دوستى انتخاب کن.

(کراجکی،1370،ص34)

بنابراین با توجه به اهمیت دوستی و همچنین وجود مضرات این امر مهم به بیان چند آسیب دوستی که باید قابل توجه شخص قرار بگیرید می پردازیم

2-آسیب های دوستی:

2-1وابستگی

2-1-1توضیح اصل وابستگی

خانواده اولین کانون یادگیری روابط اجتماعی است .جوان تحت تاثیر فضای عاطفی خانواده اولین گام ها را به سوی کنش مبتنی بر دلبستگی عاطفی تعمیم یافته بر میدارد.                                                                  یکی از مضرات دوستی این است که انسان وابسته به دوست خود شود و احساس کند که دیگر زندگی بدون او برایش سخت شده است و هر وقت او در کنارش نیست احساس ناراحتی دارد و درکناردوست بودن برایش لذت بخش است دائم به او فکر کند و او را بیش از اندازه معمول و عاقلانه دوست داشته و محبت روا دارد

در قالب یک جمله یعنی اینکه ما در ارتباط با کسی یا چیزی آنچنان مجذوبش می شویم که فقدان آنرا به معنای نابودی خود می‌دانیم در این حالت، ما به شدت به اتصال عاطفی، انرژیکی و … او عادت کرده‌ایم. برای تجربه این وضعیت می‌توانیم به کاری فکر کنیم که ما را اذیت می‌کند، ولی نمی‌توانیم آن را رها کنیم یا ارتباطی را تصور کنیم که ما را اذیت می‌کند، ولی نمی‌توانیم آن را قطع کنیم و یا مواردی را در نظر بگیریم که وقتی به آن فکر می‌کنیم، عذاب می‌کشیم

روانشناسان معتقدند احساس تعلق و وابستگی به دیگران از اساسی ترین نیازهای فردی است و بر رشد روانی جسمی و اجتماعی فرد تأثیر می گذارد. در واقع دوستان برای فرد تکیه گاهی هستند که به او احساس امنیت می دهند. همسالان حکم درمانگران قابل اعتماد و سرمشقهای رفتاری را برای یکدیگر دارند. این کنشهای متقابل با دوستان باعث می شود که آنها احساسات و عقاید یکدیگر را هر چه بیشتر درک کنند و در برابر آن حساس باشند( ر.ک ماسن و دیگران،1382ص506 ).

علاقه به دوستان تا وقتی که موجب اخلال در زندگی انسان و برنامه روحی و عبادی انسان ضعف اراده بی  هویتی و بقیه وارد مضر نشود خوب و پسندیده است

انسان باید حد مرز دوستی را رعایت کند از کارهایی باعث میشود یک فرد به دوست و رفیقش وابسته شود دوری کند وابستگی مضرات فراوانی بر روح و جسم انسان دارد برای یک شخص معنا ندارد که احساس کند به رفیقش مخصوصا به کسی که همجنس اوست وابسته شده وابسته بودن به دوست انسان را از فایده اصلی و هدف واقعی رفاقت دور میکند و فرد را به منجلاب می کشاند

وابسته بودن فی الجلمه و تا حدودی مورد تحسین می باشد اما از وقتی مضر میشود که تبدیل به ترس شود ترس از طرد شدن ترس از جدایی و تنهایی و در اینجاست که شخص آسیب پذیر میکند باعث بروز ضعف وناتوانی و مشکلات بسیاری و بعضا جبران ناپذیر میکند

وابسته بودن به دوست خود باعث میشود استاندارد های که در روابط باید رعایت شود را به دلایل مختلفی نادیده بگیرد و احساس منفی به بسیاری از اتفاقات داشته باشد به طور مثال فردی که وابسته به دوستش شده دیگر دوست ندارد که رفیقش به غیر از او با کسی معاشرت داشته باشد رفت و آمد با دیگران را برای دوستش ممنوع می شمارد بسیاری از عوامل را که عقلا پسندیده است و شرع مقدس نیز آن را تایید می کند قبیح میشمارد.اموری حسن را قبیح و امور قبیح را برایش حسن میشمارد.

حقیقتی که در این مورد است که در روابط دوستانه معمولا یک طرف به دیگری وابسته شود احساس اینکه رفیق اش دیگر مثل سابق به او توجه ای ندارد و کاراهیی بر خلاف میل او انجام می دهد میتواند مضرات روحی و احساسی فراوان داشته باشد

از دیگر مضرات شدید وابستگی به رفیق و جنس موافقش این است که وی از لمس کردن و ارتباط جسمی با رفیقش احساس آرامش روحی میکند این کار باعث میشود تا فرد را به ارتباط جنسی با رفیقش نزدیک کند و در بسیاری از مواقع منجر به رابطه جنسی شود و کم کم ارتباطات جنسی در شخص بالا رود و تبدیل به یک فرد همجنس گرا شود که هم در دین بسیار مورد مضمت واقع شده و هم مشکلات زیادی را در آینده در رابطه  با همسر خود پیدا میکند

اسلام همجنس گراییی خلاف راه طبیعی میشمارد از نگاه راه کلی تر همجنس گرایی بر خلاف فطرت انسان است و هرچه که بر خلاف فطرت انسان شودباعث سرگردانی وتاثیر سوء برآن میشود.

در قرآن کریم به ارتباط با جنس موافق یعنی همجنس گرایی اشاره شده و مورد مذمت قرار گرفته اولین انسان هایی که عمل لواط را انجام دادند قوم حضرت لوط بود

زندگی قوم لوط که به انحراف جنسی و همجنس‌گرایی و عادات زشت و ننگین دیگر در دنیا مشهورند، و همچنین پایان دردناک زندگی آنها می‌تواند تابلوی گویایی برای کسانی که در منجلاب شهوت غوطه‌ورند بوده باشد، و گسترش این آلودگی در میان انسانها ایجاب می‌کند که این ماجرا بارها خاطر نشان گردد.

«ولوطـا اذقال لقومه اتاتون الفـحشه ما سبقکم بها من احد من العــلمین• انکم لتاتون الرجال شهوه من دون النساء بل انتم قوم مسرفون» (اعراف80)

و به خاطر آورید لوط را، هنگامی

 که به قوم  خود گفت: آیا عمل بسیار زشتی را انجام می‌دهید که هیچیک از جهانیان، پیش از شما انجام نداده است؟ آیا شما از روی شهوت به سراغ مردان می‌روید، نه زنان ؟ شما گروه اسرافکارید

بحث همجنس گرایی و رابطه جنسی و ارتباطات عاطفی لامسه با دوست و رفیق خود از نتیاج وابستگی است که در بعضی مواقع اتفاق می افتد.

2-1-2-ویژگی های افراد دارای وابستگی احساسی:

افراد وابسته دارای اخلاق های عجیبی هستند و فکر میکنند در دوستی کنترل کننده هدایت دهنده روابط هستند و سعی میکنند این روابط را به هر نحوی حفظ کند و تحت هیچ شرایطی رابطه را ازدست ندهد از دست دادن رفیقی و دوستی که به او وابسته شده است برایش کاووس و بسیار درد ناک و سخت می باشد

افراد وابسته به خاطر بعضی افکار نامعقول دائما در پی ایراد گیری از شرایط موجود هستند و با یک تنش موجود در اطراف خود هست و منجر میشود تا هم خود و هم دیگران را مورد آزار و اذیت خود قرار دهد

فردی که در عدم حضور دوست ورفیقش دنیا را برای خود تیره و تار میبیند از اندکی کم توجهی دوستش تمام وجودش به هم میریزد بعضا ساعت ها به خاطر اتفاق بسیار ساده مثل دلتنگی به رفیقش گریه میکند منجر به وابستگی شده پس باید به فکر علاج او باشد و خود را اصلاح کند تا زندگی اش مورد تعادل قرار گیرد

یکی از مسائلی که منجر میشود انسان به سمت وابستگس رفته و کم کم به دوستان و رفقاء یا هرکس دیگری حتی بعضی مواقع به حیوانات وابستگی پیدا کند کمبود محبت است که دوران مختلف زندگی به خصوص دوران کودکی داشته حال این کمبود منجر به بروز مشکلات میشود و انسان او را در دیگران و یا در حیوانات پیدا میکند و به دنبال ارضای حس درونی و محبت خویش است

خانواده کوچک ترین واحد اجتماعی است که به وسیله ازدواج زن و مرد تشکیل میشود و با فرزند به تکامل میرسد مهم‌ترین و حساس‌ترین مرحله شکل‌گیری شخصیت، رفتار اجتماعی و خصوصیات فردی انسان، مرحله کودکی هر فرد است.

پدر و مادران باید در تربیت صحیح فرزند خود کوشا باشند و آن را ازمحبت به نحو صحیح و درست آن ارضاء کنند البته باید توجه داشته باشند محبت بیش از حد معمول و درست آن نیز دارای مشکلات خود می باشد.

2-2دوستی نامناسب منجر به تباهی آخرت میشود

روز قیامت صحنه های عجیب  که در بعضی از ایات قرآن بدان اشاره شده است من جمله آیه «و یوم یعض الظالم علی یدیه یقول یا لیتنی اتخذت مع الرسول سبیلا»(سوره فرقان آیه 27) که در این آیه از حسرت فوق العاده ظالمان به خود سخن میگوید و از اینکه نبی مکرم اسلام را به عنوان دوست خود انخاب نکرده حسرت می خورد این کار شاید به خاطر این باشد که این گونه اشخاص هنگامی که گذشته خویش را می‏نگرند خود را مقصر می‏دانند و تصمیم بر انتقام از خویشتن می‏گیرند و این نوعی انتقام است تا بتوانند در سایه آن کمی آرامش یابند

به راستی آن روز را باید یوم الحسره نام گذاشت انسانی برای چند روز زندگی و عدم صبر آخرت و زندگی جاوید خود را به بدترین شرایط می رساند  روزی که حتی برای کسانی که به سعادت نیز رسیدند حسرت خواهد بود چراکه میتوانستنند بیشتر از این ها توشه برای خود فراهم کنند و چه بد که این ننگ و فزاحت اخروی از ناحیه یک دوست یک رفیق یک فردی می پنداشت یاور و همدم اوست به بار آید قرآن کریم در آیه 28 سوره سوره فرقان می فرماید«یا ویلتی لیتنی لم اتخذ فلانا خلیلا » ای وای بر من کاش فلان شخص گمرا را دوست خود انتخاب نکرده بودم روشن است که منظور از فلان همان شخصی است که او را به گمراهی کشانده : شیطان یا دوست بد یا خویشاوند گمراه ، و فردی همچون “ابی” برای “عقبه” که در شان نزول آمده بود . در واقع این آیه و آیه قبل دو حالت نفی و اثبات را در مقابل هم قرار می‏دهد در یکجا می‏گوید : ای کاش راهی به پیامبر (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم) پیدا کرده بودم و در اینجا می‏گوید : ای کاش فلان شخص را دوست خود انتخاب نکرده بودم که تمام بدبختی در ترک رابطه با پیامبر (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم) و قبول رابطه با این دوست گمراه بود . باز ادامه می‏دهد و می‏گوید : بیداری و آگاهی به سراغ من آمده بود ( و سعادت در خانه مرا کوبید ) ولی این دوست بی ایمان مرا گمراه ساخت ( لقد اضلنی عن الذکر بعد اذ جائنی ) . اگر از ایمان و سعادت جاویدان ، فاصله زیادی می‏داشتم ، این اندازه جای تاسف نبود ، ولی تا نزدیک مرز پیش رفتم ، یک گام بیشتر نمانده بود که برای همیشه خوشبخت شوم ، اما این کور دل متعصب لجوج مرا از لب چشمه آب حیات تشنه بازگرداند و در گرداب بدبختی فرو برد

انسان باید برای اخرت خود برنامه داشته باشد برای اینکه در انتخاب دوست خود به حسرت نرسد باید ویژگی های دوستان خوب را بشناسد و برای شناخت این فضایل باید به قرآن کریم و روایات معصومین علیه السلام رجوع کن

قرآن کریم می فرماید: «وَ مَنْ یُطِعِ اللّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصّالِحینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفیقاً»(نساء69) و کسى که خدا و پیامبر را اطاعت کند، در روز رستاخیز همنشین کسانى خواهد بود که خدا، نعمت خود را بر آنان تمام کرده; از پیامبران و صدیقان و شهداء و صالحان; و آنها رفیق هاى خوبى هستند»

در سوره مبارکه حمد گروه «اَنعَمتَ عَلَیهِم» مصداق ره پویان صراط مستقیم ذکر شده و این بار دوم است که در کنار آیه صراط مستقیم، گروه «اَنعَمَ اللهُ عَلَیهِم» مطرح شده است. گویا غیر از انبیاء، شهدا، صدیقان و صالحان، دیگران به بیراهه می روند و راه مستقیم منحصراً راه این چهار گروه است.

از این قسمت آیه «حَسُنَ اوُلئِکَ رَفِیقاً»‌ برمی آید که رفیق خوب، انبیاء، شهدا، صدیقان و صالحان اند. رفقای دنیایی را هم باید با همین خلصت ها گزینش کرد. دوستی و رفاقتی که منجر شود انسان به سعادت واقعی و سرچشمه حقیقی نرسد را باید در همین دنیا کنار زد تا مبادا به ناچیزی که به دریای بی کران عبودیت خداوند نرسد

2-3افت تحصیلی یا رکودعلمی

تحصیل و علم آموزی یک مقوله ای است که بسیار برای فرد مهم است یک شخص وقتی حرف برای گفتن دارد فردی با سواد باشد جامعه ای رو به پیرفت است که در آن تولید علم شود سواد و سواد آموزی باید در یک جامعه رو به رشد باشد در قرآن و روایات به علم آموزی توجه فراوانی شده است خداوند در قرآن کریم فرماید« قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ«(زمر69)  در این آیه مبارکه به صراحت کسانی که عالم هستند را از بقیه برتر می دانند.

پیامبر گرامی اسلام (صلی الله و آله) می فرمایند« من طلب العلم تکفل الله برزقه» (ری شهری،1380،ج8ص30) هر کس در جستجوی غلم باشد خداوند عهده دار روزی او میشود خدای متعال در این روایت خود را کفیل کسی که که در جستجوی علم باشد معرفی میکند

یک فرد عاقل باید تا جایی که چیزی اولویت از درس خواندن برایش پیدا نشده و شرع علم آموزی را برایش مفیدومهم میشمارد از عواملی که اورا ازاین هدف دور میسازد اجتناب کند

تحصیل دانش، نیازمند تمرکز فکری و روحی است. اما در این گونه روابط دختر و پسریا دو همجنس به یکدیگر به علت وابستگی بسیار به یکدیگر یا دوستی افراطی مدام در فکر هم بوده و به دیدارها و ملاقات‌های حضوری و تلفنی شان توجه می کنند که این خود بزرگ‌ترین مانع در راه رشد و ترقی علمی آن‌هاست

از دست دادن درس خواندن و کسب فیض و علم ودانش برای عواملی چون دوستی های افراطی که دین تا به آن حد این عمل را تجویز نمی کند عاقلانه به نظر نمی رسد

2-4 تصمیم‌ گیری نادرست برای ازدواج

 در این حالت وقتی افراد به شناخت درستی از یکدیگر نرسیده اند، تصمیم به ازدواج می گیرند. در حالی که این نوع انتخاب‏ها که در فضایی آکنده از احساسات و عواطف و به دلیل نبود شناخت عمیق و واقع‏بینانه صورت می‌گیرد، زندگی مشترک را تلخ و آینده را تیره و تار می‏سازد.

 2-5باور به این که اورا تغییر خواهیم داد

یکی از اشتباهات آشنایی قبل از ازدواج یا در دوستی ها با هم سن و سالان خود بسیار رایج و غلط در اکثر فرهنگ ها این است که ما می توانیم با عشق، توجه و تلاش در مرور زمان همسریا دوست و رفیق خود را تغییر دهیم. در زمان آشنایی و دوستی های قبل از ازدواج یا در میابین های دوستی  به امید آن که بتوانند بعد از ازدواج همسر خود را یا خلق و خوی اخلاق دوستشان را  تغییر دهند وارد یک زندگی مشترک یا وارد یه دوستی میشوند  می شوند ولی شما نمی توانید هیچ کس را به غیر از خودتان تغییر دهیدالبته این بدان معنا نیست که هیچ کس قابل تغییر نیست اما باید توجه داشته باشیم و مبادا ناگهان خود به هلاکت کشیده شویم یعنی تفکر به اینکه حتما همسر و یا دوستمان را تعییر می دهیم اشتباه است شاید هم بتوان بعضی از موارد را تغییر داد

6-2تنوع طلبی:

کسانی راکه دائم به دنبال زیاده خواهی وغرق شدن در لذایذ مادی هستند مخاطب ساخته و می فرماید : الهکم التکاثر حتی زرتم المقابر(تکاثر 1و2) افزون طلبی و فخر فروشی شما را سرگرم کردتا اینکه به دیدار قبرهارفتید
با این توصیف نباید انتظار داشته باشیم که با یک جواب کلی می توان تمام مصادیق مجاز وغیر مجاز تنوع هایی که بشر امروز با آن سروکار دارد از هم جدا کرد. ولی می توان گفت از همه حلال های خداوند به عنوان یک ابزاراستفاده کنیم واز حرام آنها چشم بپوشیم و روشن است که گستره حلال های الهی منحصر به آنچه که تاکنون استفاده می کردیم نیست .
بنابراین روشن می شود که ما دو نوع تنوع طلبی داریم : مشروع و غیر مشروع.تنوع طلبی مشروع همان استفاده حلال از نعمت های خداوند متعال می باشد که هیچ ارتباطی با نفس اماره ندارد و بلکه در دین اسلام هم به این مطلب تاکید شده است . اما تنوع طلبی که امروزه مطرح است به نظر می رسد از نوع دوم یعنی غیر مشروع باشد. مثلا شنیده می شود که برخی ها به بهانه تنوع ارتباطات خاصی با جنس مخالف برقرار می کنند با اینکه خود شخص ازدواج کرده و صاحب همسر است. این تنوع طلبی قطعا در دین اسلام مردود است و در حقیقت نفس اماره انسان است که او را به چنین کاری وادار می کند

به گفته علامه طباطبایى، اسلام« نه انسان را از نیروها غرایز و خواسته هایش محروم مى کند و نه همه توجه را به تقویت جنبه هاى مادى معطوف مى دارد؛ نه او را از جهانى که در آن زندگى مى کند، جدا مى سازد و نه او را بى نیاز از دین و شریعت به حساب مى آورد و این سه زاویه، مثلثى را ترسیم کرده که انسان در محدوده آن کمال مقصود خود را به دست مى آورد و به سعادت ابدى مى رسد و اگر یکى از این زاویه ها باز شود و نادیده تلقى گردد، انسان را دچار سقوط مى کند و از اوج انسانیت به ورطه هلاکتش مى کشاند» (علامه طباطبایى، 1417، ج ۱۶، ص300)

در دوستی ها باید توجه بسیار زیاد داشته باشیم که مبادا تنوع طلب شویم این مسئله در دوستی با جنس مخالف قبل از ازدواج بیشتررخ می دهد و آسی بسیار زیادی هم دارد تنوع طلب بودن باعث دوری از همسر و خانواده می شود

7- 2شکست در عشق و سرنوشت های نامناسب

وقتی شخصی با اهداف مختلف حتی هدف مقدسی مثل ازدواج دست به دوستی با افرادی به خصوص جنس مخالف میزند و برای رسیدن به او تلاش میکند باید توجه کامل داشته باشد که از حد متعارف شرع و عقل جلوتر نیافتد طبیعی است برای رسیدن به هدف موانع بسیار زیادی وجود دارد وقتی یک نفر قبل از سنجش اوضاع و اطراف خود وابسته و در یک کلمه عاشق بشود و همین موانع مثل مخالفت خانواده و یا سن طرفین و مشکلات دیگر نگزارد که این دو به هم برسند منجر به شکست عشقی میشود که تحمل آن برای فرد بسیار سخت می باشد با اندکی دقت در اطرافیان و استفاده از تجربه شکست احساسی آن ها میتوان به این مسئله رسید

شکست احساسی آسیب های فراوانی دارد که گاه به خود فرد و گاه به اطرافیان ضربه های بسیار مهلکی را وارد میکند مثلا میل به تنهایی پیدا میکند استرس شدید و حتی به افسردگی می کشاند و بعضا منجر به بیماری های جسمی مثل چاقی و لاغری میشود

بنابراین باید ابتدا از راه درست وارد یک دوستی و مقدمه امر مهم و مقدس ازدواج شد و بیش از حد شرعی و عقلی و بدون تحقیق عمل نکرد

3روش ها وراهکارهایی برای درمان وابستگی

3-1متوجه مشکل باشید

این مشکل وابستگی که در یک نفر به وجود آمده است مشکلی نیست که نتوان آنرا حل کرد بلکه مشکل را بشناسید و متوجه شوید خود و احساساتتان را به چیز ناچیزی خرج میکنید و خود را به سوی تباهی میکشانید و تصمیم به تصحیح رفتار خود شوید مشکل بر شما آسان میشود و با توکل بر خداوند متعال قطعا نصرت الهی نیز شما را یاری خواهد کرد پس قدم اول و مهم ترین شناخت مشکل خود و تصمیم داشتن بر تصحیح رفتار می باشد

3-2ابراز احساسات به نیاز های خود

وقتی نیاز به ابراز احساسات به دوستی که به اووابسته شده اید  پیدا کردین ومیتوانید آنرا به نزدیکان خود و یا به یکی از محارم خود و یا به کسی که اورا دوست دارید و به حرف هایش اهمیت دهید ابراز کرده و توضیح دهید گاه صحبت کردن و گاه جمله ای از دیگران میتواند به شما آؤامش دهد حتی میتوانید احساسات و عصبانیات دلتنگی ها و سایرحرف هایی را دوست دراید بر روی یک کاغذ نوشته تا تسکین پیدا کنیدوابستگی عاطفی با عزت نفس مغایرت دارد غیر ممکن است انسان هم وابسته به یک شخص باشد و از عزت نفس بالایی نیز برخوردار باشد پس اگر عزت نفس خود را باز گردانید خود به خود از وابستگی خارج میشوید و اجازه ندهید فردی به شما به احترامی کنید و یا مثلا چون به او وابسته شده اید از شما سوء استفادهای مختلفی اعم از اقتصادی روحی جسمی و یا حتی جنسی انجام دهد

انجام دادن کارهایی چون خوشحال کردن خود در طول رو.زیاد گرفتن به نه گفتن.اهمیت دادن به نظر خود تصمیم خود را گرفتن و در تصمیم گیری به دیگری وابسته نبودن البته این منافاتی با مشاوره ندراد اما تصمیم نهایی در دست خودتان باشد نه دیگران.مواظبت از خود .و همنشینی با افراد با شخصیت و دیگر راهکارمیتواند عزت نفستان را به شما بازگرداند

3-3بحران وحشت را به طور موثر اداره کنید

برای آنکه به‌طرز چشمگیری ترس و وحشت خود را کاهش دهید، چشم‌هایتان را ببندید و نفس‌ های عمیقی بکشید. در واقع، زمانی‌ که تنفس تان عمیق و طولانی باشد، فعالیت ذهنی‌ تان کاهش می‌یابد و بدن آرام می‌شود. غیرممکن است زمانی‌که آرام و عمیق نفس می‌کشید، عصبانی شوید. با انجام این عمل متوجه خواهید شد که بعد از چند دقیقه، آرامش به شما بازخواهد گشت. خشم و اضطراب دارای نیرو هستند اما نیروی آرامش از آنها بیشتر است

3-4الگو گرفتن از افراد موفق

احتمالا در اطراف شما کسانی بودند که دارای مشکل وابستگی بوده اند شاید حال بعضی از آنها خیلی بدتر از حال فعلی شما نیز بود میتوانید از این افراد برای رفع این مشکل کمک بگیرید با آنان مشورت کنید آنها میتوانند راهکارهای خوبی را برای شما ارائه دهند بپرسید از چه روش هایی و راهای  برای بهبودی این مشکل و آرامش خود استفاده کرده اند

3-5خود را از احساس گناه رها کردن

احساس اینکه یک نفر گناهکار است در این مورد بعضا باعث به وجود آمدن مشکلات بیشتری میشود که میتواند در روند بهبود و رفع مشکل وابستگی اختلال ایجاد کند باید در این شرایط به خود مسلط باشد و فکر کند که من دچار مشکلی شده ام و میخواهم آنرا درمان کنم اعتماد به نفس خود را از دست ندهد

3-6رجوع به مشاور

یک فرد برای اینکه بتواند در تمام مراحل زندکی خود موفق باشد و کمتر دچار خطا شود نباید خود رای باشد و تصمیم ها را خودش بگیرد بلکه باید از تجربیات دیگران استفاده کرده از آنها مشورت بگیرد تا در مشکلات مختلف که جسم و روح انسان را تغییر می دهد دچار نشود

قرآن کریم در رابطه با مشورت می فرماید

…«وَ الَّذینَ اسْتَجابُوا لِرَبِّهِمْ وَ أَقامُوا الصَّلاهَ وَ أَمْرُهُمْ شُوری‏ بَیْنَهُمْ وَ مِمّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ» (شوری38) آنچه به شما عطا شده متاع زودگذر زندگی دنیاست، و آنچه نزد خداست برای کسانی که ایمان آورده و بر پروردگارشان توکّل می‏کنند بهتر و پایدارتر است.

همان کسانی که از گناهان بزرگ و اعمال زشت اجتناب می‏ورزند، و هنگامی که خشمگین شوند عفو می‏کنند.و کسانی که دعوت پروردگارشان را اجابت کرده و نماز را برپا می‏دارند و کارهایشان به صورت مشورت در میان آنهاست و از آنچه به آنها روزی داده‏ایم انفاق می‏کند

امام علی علیه السلام:

«مَن شاوَرَ الرِّجالَ شارَکَهم فی عُقولِها»

کسی که با بزرگان و صاحب‌نظران مشورت کند، در حقیقت او با عقل و درایت آنها مشارکت نموده است. (سید رضی،1377 ح 161)

دین مبین اسلام در آیات و روایات تاکیدی بسیاری به مشورت کردن استفاده از تخصص دیگران و راهکارهای متخصصین میتواند راهگشای هر کاری باشد وابستگی نیز یکی از مواردی است انسان با درمیان گذاشتن مشکلات شخصی خود میتواند کمک بگیر

انسان باید به کسانی رجوع کند که دارای ویژگی های مشاورباشد مثل تبهر کافی در ارتباط کلامی و روحی .همدل باشد.قابل اعتماد باشد و سوء استفاده نکند.صبور بوده و از تواضع کافی نیز برخوردار باشد خیر خواه باشد و اینکه روش ها و درمان ها را بدهد که دین و خداوند و عقل آنها را می پسندد.

 امام جعفرصادقعلیه‌السلام

 «ِستَشِرِ العاقِلَ مِنَ الرِّجالِ الوَرِعِ فاِنّهُ لاَیَأْمُرُ اِلاّ بِخَیر»

 با مرد خردمند و پارسا مشورت کن که او جز به خیر و صلاح سخن نمی‌گوید. (مجلسی،1015 ج ٧۵، ص ١٠١)

در نتیجه یک فرد در اجتماع باید در طول زندگی و تصمیمات به مشاوران صاحب نظران رجوع کرده و باید توجه داشته باشد که نباید با نظرات دیگران مخالفت کند آنان چیزهاای را میبیند که افراد دیگر نمی بینند دارای تجربه ها و تخصص هایی هستند که دیگران نیستند

3-7توکل به خداون متعال و کمک خواستن از او

همه ما بنده خداوند هستیم در همه حال باید حضور او را در کنار خود احساس کنیم کسی که خدایی به این توانایی دارد نباید از هیچ چیز و هیچ کس حراسان باشد باید در تمام مشکلات عدیدی که برای ما رخ می دهد به خداوند پناه بریم دست نیاز به سوی او دراز کرده و حوایج و خواسته ها و درمان مشکلات خودمان را از او طلب کنیم او قادر مطلق است و توانایی بر انجام هر کاری را دارد وابستگی نیز مشکلی است که بعضی افراد به هر دلیلی به آن گرفتار میشوند و بعضا زندگی را برای آنها تیره و تار میکند و سختی های فراوانی را به بار می آورد می توان در این حالت و این مشکل نیز از خدای حکیم کمک خواست او به کمک بندگان خواهد آمد بنده را از هرمشکلی نجات می دهد خداوند می فرماید«وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ»(61غافر) مرا بخواهد به من رجوع کنید کمک بخواهد من نیز شما را استحابت میکنم

نتیجه:

دوستی و روابط عاطفی و داشتن رفیق و همدم از جمله مسائل مهم در اسلام است ومورد توجه خداوند متعال و اهل بیت علیه السلام می باشد و آیات و روایات فروان در این باب وجود دارد که خداوند متعال و اهل بیت (علیهم السلام)  روشها و راهکارها، خصوصیات و خلق و خوی دوستان و رفیقان را بیان میکند و برای انتخاب دوست شایسته راهکارهای مختلف ارائه می دهد

با بررسی ها و تحقیقات علمی ومیدانی  و توجه در موضوع آسیب های دوستی و رفاقت متوجه میشویم که مضرات و آسیب هایی چون  وابستگی، افت تحصیلی یا رکودعلمی،تصمیم گیری نادرست برای ازدواج،تباه شدن آخرت ،تنوع طلبی، شکست در عشق و تجربه های تلخ دوستی و موارد دیگری در رابطه با دوستی و رفاقت وجود دارد که در جهت رفع آنها و پیشگیری و درمان آن موارد راهکاری چون توکل به خداوند متعال و درخواست کمک و استعانت از خداوند متعال،رجوع به مشاور و مشورت در این امور،استفاده از تجربه دیگران،خود را از احساس گناه رها کردن، امید به اینکه مشکل قابل حل شدن است،مطالعه روایات و آیات در این زمینه ،اداره کردن بحران وحشت اشاره کرد

1-قرآن کریم

2-طباطبایی.سید محمد حسین. 1417ق. المیزان فی تفسیر القرآن.قم دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه

3-مکارم شیرازی.ناصر.1374ش.تفسیر نمونه.تهران.دارالکتب الاسلامیه

4- کلینی. محمد بن یعقوب بن اسحاق.329ق.الکافی.تهران دارلکتب الاسلامیه

5-ابوالحسن(سید رضی).محمد بن الحسین بن موسی.1377ش.نهج البلاغه.تهران.دلشاد

6-مجلسی.محمد باقر.1015ق.بحارالانوار.تهران دلشاد

7-الامالی(شیخ صدوق).محمد بن علی.1376ش.الامالی.تهران.کتابچی

8-پاینده.ابوالقاسم.1383ش.نهج الفصاحه.اصفهان خاتم الانبیا

9-تمیمی آمدی.ابو الفتح عبد الواحد1050ق. غررالحکم و دررالکلم.تهران دارکلتب الاسلامی

10- علاء الدین علی بن حسام (متقی هندی)2002م. کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال.بیروت دارالعلم للملایین

11-.مسعودی.علی بن الحسین1409ق.مروج الذهب معادن الجوهر.قم دارالحجره

12-محمدی ری شهری.محم.1384ش.میزان الحکمه.قم.دارالحدیث

13- پاول هنری.ماسن.1382ش.رشد و شخصیت کودک .تهران مرکز کتاب ماد

14-جزایری.خدیجه.زمستان 1384ش. روابط خانوادگی وکنش مبتنی بر دلبستگی عاطفی تعمیم یافته در جوانان. مجله جامعه شناسی ایران.6.

.